Bismilləhir Rahmənir Rahim
Ailə
yükü
Qəfil uşaqlıq
illərimin necə keçdiyinin fərqinə varmadan ömür səhifələrini yaşamaqdayam. Artıq
uşaqlıq illəri arxada qalıb. Bəzən dönüb keçmişə baxanda, hər şeyin keçmişdə
qaldığını fikirləşirsən, amma keçmiş keçmiş olaraq qalır, gələcək günlərin necə
olacağını isə yalnız Allah bilir. Hər dəfə KİV –dən
və ya efir məkanından Qarabağ haqqında mövzu izləyəndə, gözlərimin önünə bir
anlıq o qanlı – qadalı müharibə illəri gəlir. Bu acı dolu xatirələr yaddaşımda
yenidən canlanır və məni təkrarən uşaqlığımın “müharibə” kimi yaddaşında qalan
illərinə aparır. Yenidən tarixin səhifələrini vərəqləyirəm, dönüb uşaq oluram.
O halları həyəcanla bir daha yaşayıram. Keçmişin qan qoxuyan havası da sanki ciyərlərimə
dolur və məni ağuşuna alır. Artıq 7 yaşım var və əlimdə çanta məktəbə doğru
addımlayıram. Orta məktəbdə təhsil aldığım vaxt dərslərimi yaxşı oxuyurdum,demək
olar ki fəal şagirdlərdən idim. Lakin atamın cəbhəyə getməsi həyatımda yeni
mərhələnin başlanmasına səbəb oldu. Çünki mən ailənin böyük övladı idim. Buna
görə də, ailənin bəzi yükləri mənim çiyinlərimə düşürdü. Yaxşı yadımdadır,
atamın anama qəfil “Mən cəbhəyə gedirəm” deməsi, anamın bu xəbərdən gizli,
səssiz ağlaması və mənim həmin gündən uşaqlıq həyatımın sona çatması. O gün mən
uşaqlığıma “əlvida” dedim. Sonralar atamla görüşlərimizin birində “Sənə
güvənirəm, oğlum” deməsi, çiyinlərimə düşən yükün məsuliyyətini daha da
artırdı. Əslində daxilimdə atamla çiyin – çiyinə döyüşmək istəyi vardı. Onun
yanında ola bilmədiyim üçün özümü qınayır və utanırdım. Atamın vaxt tapdıqca
məktəbə gəlməsi və mənim təhsilimlə maraqlanması məni bu hisslərin ağırlığından
qurtarırdı. Anlayırdım ki, mənim yaxşı təhsil almağım müəllimlərimin mənim
haqqında verdikləri müsbət rəylər atamı qürürlandırır. Müharibə dövrünün başqa
ailələri kimi bizim ailəmizin də çəkdiyi əzab – əziyyətlərə baxmayaraq, hər
kəsin atama “Sizinlə fəxr edirik” deməsi bütün əziyyətlərimizi unutdururdu. Mən
əsgər formasının və bu formanı üzərində daşıyan şəxsin xalqımız üçün nə qədər
dəyərli olduğunu dərk etmişdim.
Həqiqətən də çətin illər idi. Anamın göz yaşları, hər dəfə qapı döyüləndə
qapıya səksəkəli baxması mənim uşaq qəlbimi göynədərdi. Bir yandan da maddi
ehtiyac, hər şeyin qıtlığı daha da dözülməz idi. Bir neçə şagirdin 1 kitabdan
dərs hazırlaması da, müharibənin gətirdiyi çətinliklərdən biri idi. Mən
dərslərimi yaxşı oxuduğum üçün əldə etdiyim kitablara da məsuliyyətlə
yanaşırdım. Bəzən kitablarımı qonşu uşaqlarına dərs hazırlamaq üçün verəndə
bərk – bərk tapşırırdım ki, kitabla ehtiyatlı davransınlar. Düzdür, onlar bu
hərəkətimdən hərdən inciyərdilər. Amma bu inciklik çox sürməzdi. Çünki, bu hərəkəti
nə üçün etdiyimi məndən yaxşı anlayırdılar. Ona görə ki, o zaman ailələrin
dərdi də eyni idi. Saatlarla çörək növbələri də yadımdadır. Insanların gecə
yarısından növbəyə dayanması və bəzən də çörək almadan evə dönməsi qəlb ağrıdan
hadisələr kimi yaddaşıma həkk olunub. Çörəyin bizə çatmadığı günlərdə isə anam
qaz sobasının üstünə su ilə dolu bir vedrə qoyardı və bu vedrənin ağzına
aşsüzən yerləşdirərdi. Sonra dəsmala bükülmüş quru çörəkləri aşsüzənə qoyardı.
Su qaynadıqca, yuxarıya qalxan isti buxar çörəyi yumşaldardı və biz həmin gün o
çörəklə qidalanardıq. O illərdə əsgər ailələrinə növbədən kənar çörək almaları
üçün xüsusi vəsiqə verirdilər. Vəsiqədə həmin əsgərin ailəsi ilə bağlı
məlumatlar da yazılırdı. Qeydiyyat vəsiqəsinin hər zaman cibimdə olmasına
baxmayaraq, mən də növbəyə dayanardım və növbədə dayananların məni tanımaması
üçün başımı aşağı salardım. Çox vaxt növbədə dayanalardan kimsə məni tanıyar və
satıcıya işarə edərək deyərdi “Bu, əsgər ailəsindəndir”. Onların mehriban
baxışları altında mən xəcalət çəkərdim. Əsgər ailəsi olmağıma baxmayaraq,
çörəyi növbədən kənar almağım məni utandırardı. Qadınların, qızların növbədə
dura – dura növbəsiz çörək almağımı uşaq qüruruma sığışdıra bilmirdim. Amma
satıcı qadın mənim daxili dünyamdan xəbərsiz idi. O çox vaxt məni qəzəblə
çağıraraq, “Pulunu ver, neçə çörək istəyirsən?” deyərdi, mənə səslənərdi. Mən
də sakitcə çörəyimi alıb evə dönərdim. Evə çatanda isə qapının ağzında anamın
qəmli baxışları ilə rastlaşardım. O baxışların önündə qürürla dayanardım.Qürurumun
səbəbi isə əlimdə tutduğum çörəklər olardı. Sonra dərs oxumağa keçərdim, çünki
qarşıma çıxan çətinliklərin və sınaqların elm ilə həll olunacağını bilirdim…
***
Son
vaxtlar qapımızın aramsız döyülməsi məni də səksəkəyə salmışdı. Hər qapı
döyüləndə,həyəcanla və təlaşla qapıya tərəf gedərdim. Bu dəfə də gələn şəxsin
atam deyil,başqasının olduğunu görəndə,narazılıqla o şəxsin üzünə baxardım.
Məndən fərqli olaraq,anam evimizə gəlib-gedənləri, xoş üzlə qarşılayardı.
Gələnlər arasında qohumların atam haqqında mənfi,bəzilərinin isə,əksinə
müsbət fikir söyləməsinin şahidi olardım. Bəzilərinin də, “bu müharibəyə gətmək
nəyə lazım idi?” deməsi, mənim
uşaq qəlbimdə bu sözü deyənlərə qarşı qəzəb hissi oyadardı. Anam isə
sadəcə,təmkinlə gülümsəyərək deyərdi,”bu getməsin,o getməsin,bəs kim getsin?”
Mən isə danışılan söhbətlər əsnasında yerimdə qurdalanardım. Nə isə demək
istəyərdim. Anamın xoş baxışları isə, mənə sakit olmağı əmr edərdi.
Sanki,
Qarabağ bizim evimizdə idi. Atamı görə bilməyənlər, anama elə suallar
verirdilər, mənə elə gəlirdi ki, anam da atamla bərabər cəbhədə döyüşür. Amma
mən bəzən qohumların bizə gəlməsinə sevinərdim. Çünki,ən azından anamın qəmli
baxışlarından xilas olardım.
Qəribə
hal bu idi ki, orta məktəbdə qiymətlərim ”5” olduğu halda,anamın mənəvi
dərslərindən, ”2” alardım. O,mənə hər zaman deyərdi. ”Sən güclü olmalısan,əsl
kişi olmalısan”. Bu sözlərdən sonra isə,güclü,yoxsa zəif olduğumu xəyal
edərdim. Anamın nə üçün mənim güclü olmağımı istəməsi, mənim üçün
böyük bir sual olaraq qalırdı.
Amma
illər ötəcək, bu sualı keçəcəyim həyat yolları cavablandıracaqdı. Hələlik isə
müharibənin qanlı,qadalı illərini yaşamalı idim. Müharibə isə getdikcə, daha da
şiddətlənirdi. Hər gün ön cebhədən gələn xəbərlər də insan ruhuna mənəvi əzab
verirdi. Müharibə dövründə bəziləri də var idi ki, insanların bu ağır
günlərindən istifadə edərək,yaşayışını yaxşılaşdırmaqla məşğul idi.
Onların övladları da özlərinin tayı idi. Qəribə burasında idi ki, atam erməni
daşnaqlarına qarşı vuruşduğu halda, mən “özündən razı” uşaqlarla söz
savaşına çıxardım. Bəzən onlar məni ələ salır, yeri gələndə də, rişxəndlə
sancırdılar. Amma onların qarnı tox,mənim qarnım isə ac idi. Onlar özlərini,
mən isə ətrafda yaşayan acları fikirləşirdim. Anamın ,”heç kəsə pislik
etmə,pislik edənə də yaxşılıq et” deməsi,məni pislikdən çəkindirir, yaxşılıqa
tərəf meyl etməmə səbəb olmuşdu.
Bəzən
anamın sözlərinə,ürəyimdə haqq da qazandırırdım. Çünki, onsuz da dərdi çox olan
qadına,bir tərəfdən də mənim dərd verməyim, onun mənəvi əzabını daha da
artırardı. Gecələr isə evimizin qapısının döyülməsi, məni yox,anamı narahat
edərdi. Çünki hansısa qonşunun çörəyinin qurtarması, bizim evdə çörəyin
azalmasına səbəb olardı. Gecələrin birində belə hadisələrin biri ilə
rastlaşdım. Qəfil səslənən taqqıltıya,qəfil ev yiyəsi kimi çıxmışdım. Bu qapı
taqqıltısına isə,anam gecikmişdi. Mən isə gecə qapını döyən şəxsə,adımıza
yaraşmayan kobudluqla,”daha bizdə çörək yoxdu”, demişdim. Qəfil gələn,qəfil
getsə də,anamın heyrət dolu baxışları gözümdə qalmışdı. Utanib,sıxılsam da,daha
iş-işdən keçmişdi və mən həmən gün anamın mənəvi dərslərindən yenə də “ 2”
qiymət almışdım.
***
Hər
səhər evdən çıxıb dərsə gedirdim. Qarşıma çıxan insanların üzlərində
müharibənin ağrı-acısın, kədərin görürdüm. Evlərdən ölüm qorxusu, qan iyi
çəkilmirdi. O illərdə xalq tərəfindən belə bir söz də yaranmışdı “Qaçqın”.
Evləri erməni daşnaqları tərəfindən zəbt olunmuş həmvətənlərimizə qəribədir ki,
“qaçqınlar” deyirdilər. Qaçqın,köçkün sözü hər tərəfdə eşidilirdi.
Torpaqlarını, evlərini itirmiş insanlara bəziləri doğma münasibət göstərsə də,
onlara qarşı ögey münasibət də var idi. “Qaçqın” sözündən hətta müəllimə də
istifadə edərək dərsdən kənar bizə bəzi məlumatlar verərdi. Mən isə, bu sözün
necə yarandığını, niyə Vətənindən ayrı düşən insanlara belə bir adın
verildiyini fikirləşirdim. Son vaxtlar dərs zamanı fikirli olmağım,
deyəsən müəllimənin də gözündən yayınmamışdı. Bu gün yenə də o,bizə işğal
olunmuş torpaqlarımızdan, qaçqınlardan danışırdı. Birdən sinif otağımızın
qapısı döyüldü. Müəllimənin “buyurun!” deməsi ilə içəriyə üz-gözü kədərdən
solmuş qara geyimli bir qadın və yanında da bir qız uşağı sinifə daxil oldu.
“Bağışlayın, biz”, deyərək özünü təqdim etmək istəyirdi ki, müəllimə “bilirəm,
sizin qızınızı bu sinifə göndəriblər” dedi. Qadın isə, kədərli halda, “Bəli,
biz Şuşadan gəlmişik”. “Artıq sizin haqqınızda bizdə məlumat var”, deyərək
müəllimə kədərləndi.
Mən
də fikir dünyamdan artıq ayılmışdım. Öz-özümə dodaqaltı mızıldanırdım, “necə
ola bilər ki, Şuşa işğal olunsun? Bəs atam belə demirdi axı”. İçimdəki
şübhələri qovmağa çalışırdım. “Bəlkə də onlar Bakıya qonaq gəliblər” deyə,
özümə təsəlli verirdim. Amma əsl həqiqət bu idi ki, Şuşa şəhəri doğrudan da
işğal olunmuşdu. Qadın Şuşa şəhərinin işğal olunmasını dilinə gətirməsə də,
onun görkəmindən Şuşanın başına nə oyunlar gətirildiyi bəlli idi. Daha heç nə
eşitmək istəmirdim. Bircə evə gedib küncə sıxılıb ağlamaq istədim. Dərsdən çıxıb
evə doğru qaçmağa başladım. Atamı görmək, beynimdəki suallara cavab almaq üçün
tələsirdim. Evə çatanda isə anamın lal-dinməz baxışları Şuşanın işğal
olunmasından xəbər verirdi. Bir neçə saatdan sonra yəqin ki, mənim şübhələrimə
son qoyulacaqdı. Özümdə cəsarət tapıb atama suallarımı vermək istədiyim vaxt
qapının döyülməsi məni fikrimdən ayırdı. Qəfil gələn qonağın səsi, evimizin
sükutunu pozduğu kimi, atamın da halının dəyişdi. Gələn qonağın sual dolu
baxışları atam tərəfə yönəldi. O, atama “siz mənim yoldaşımla eyni cəbhədə
döyüşürsünüz, neçə vaxtdır ondan xəbər yoxdur, onun halı necədir ? ” deyərək,
sual verdi. Atam isə çətinliklə də olsa sualı cavablandırmağa çalışdı. “Narahat
olmayın, o, əsl döyüşçüdür. Biz onunla fəxr edirik. O, mütləq sizi görməyə gələcək”.
Atamın bu sözlərindən sonra qadının baxışları dəyişdi və o, anama tərəf
baxaraq, “Allah sizi sevindirsin, siz məni sevindirdiniz” dedi və getdi. Onun
gedişi ilə atamın qəmli baxışlarında yaş damcıları göründü. Anama tərəf baxaraq
dedi: “O qadının həyat yoldaşı şəhid olub. Mən bu xəbəri ona deyə bilmədim”.
Anam bu xəbərin ağırlığına dözə bilməyib hönkürtü ilə ağlamağa başladı. Bu
qəmli hadisə mənə təsir etsə də, mənə qəribə gələn bu idi ki, atam nə üçün o
qadına fəxrlə, “ sizin yoldaşınız Qarabağda şəhid olub ” demədi. Qadının
sualına başqa cür cavab verdiyi üçün, o gün atama ünvanlamaq istədiyim suallar
ürəyimdə qaldı. Amma bir neçə gündən sonra küçəmizdə matəm çadırının
qurulmasını görəndə və qonşu evdən ağlaşma səsini eşidəndə,atama haqq
qazandırdım. Atam həqiqətən də düz deyirmiş. O, əsl döyüşçü olaraq son dəfə
ailəsi ilə vidalaşdı. Ailəsi onun son baxışlarını, qamətini görməsə də, məğrur
tabutunu gördü. O, Vətən uğunda şəhid olmuşdu. Onun üçün ağlamağımıza
baxmayaraq biz onunla fəxr edirdik. Ağlayanlar içərisində şəhidin həyat yoldaşı
da vardı. Şəhidin tabutunu maşına qoyan zaman sanki qadın bir anlıq yuxudan
ayıldı və anladı ki, məzara aparılan tabutda Vətən uğrunda şəhid olan bir
igidin cəsədi ilə bərabər, onun həyatının mənasın və gələcək günlərinin yaşama
səbəbini da aparırlar. Elə bu düşüncələrlə də sıçrayaraq tabut aparılan maşının
ardınca “məni də özünlə apar!” deyərək qaçmağa başladı.
Tabutu
gətirən maşın isə dayanmadan, “qara tabutu”, “axirət dünyasına” apardı. Bu halı
görənlərin ağlamaqdan başqa deyəcək sözləri də qalmamışdır. Qadının isə maşına
çata bilməməsi və qaçdığı yolun yarısında dayanması ona işarə idi ki, onun ailə
səadəti artıq sona çatmışdı.ardı var....
https://ceyhunfikret.wordpress.com/
